Alimenty. Kiedy i komu przysługują?

Alimenty to świadczenie, które przysługuje osobom, które są ze sobą spokrewnione. W ściśle określonych sytuacjach krewni mogą zostać zobowiązani do wypłacania ustalonych kwot na utrzymanie swoich bliskich. Zobowiązanie alimentacyjne może powstać zarówno wskutek wyroku sądowego, jak i zawarcia ugody między stronami. Sąd orzekając w sprawach alimentacyjnych, bada okoliczności sprawy, w przypadku ugody wszystkie ustalenia zależą od woli stron.

Kto jest uprawniony do otrzymywania alimentów?

Przepisy kodeksu rodzinnego dość szczegółowo regulują wzajemne relacje między osobami, które są ze sobą spokrewnione. Wśród wzajemnych praw i obowiązków, które dotyczą członków jednej rodziny, znajdują się zapisy mówiące o konieczności wzajemnego wspierania się nie tylko w wymiarze emocjonalnym, ale również materialnym. Zobowiązania do pomocy finansowej lub rzeczowej są jednak uzależnione zarówno od stopnia pokrewieństwa, jak i od sytuacji poszczególnych osób. Zasady, na których krewni powinni sobie pomagać, są określone w przepisach o obowiązku alimentacyjnym – informuje przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej adwokata Andrzeja Karpowicza, która oferuje kompleksową obsługę prawną.

Obowiązek alimentacyjny wiąże się z koniecznością dostarczania środków na zaspokojenie różnych potrzeb materialnych. Do grona osób, które są uprawnione do występowania o takie świadczenie, zaliczają się krewni w linii prostej. Będą to wstępni, czyli oboje rodzice, dziadkowie i pradziadkowie, a także zstępni – dzieci, wnuki i prawnuki. Takie same prawa przysługują dzieciom przysposobionym. Wśród krewnych w linii prostej znajdują się również rodzeństwo oraz współmałżonek, a także jego dzieci.

Obowiązkiem alimentacyjnym może zostać obciążona każda osoba pełnoletnia. Oznacza to, że z roszczeniem może wystąpić każda z wymienionych osób. Dzieci są uprawnione do ubiegania się o alimenty od swoich rodziców, a jednocześnie rodzice mogą złożyć pozew o zasądzenie alimentów od swoich dzieci.

W jakich okolicznościach można występować o alimenty?

W zależności od relacji rodzinnych łączących dwie osoby obowiązek alimentacyjny może mieć nieco inny charakter. Inna będzie sytuacja w przypadku współmałżonków, a także rodziców i dzieci, a inna, gdy chodzi o pozostałe osoby uprawnione.

Ze względu na to, że współmałżonkowie są zobowiązani do udzielania sobie wzajemnego wsparcia, a rodzice wobec dzieci mają obowiązek łożenia na ich potrzeby, w obu tych przypadkach nie ma żadnych dodatkowych wymagań, które muszą być spełnione. Gdy w grę wchodzi obowiązek alimentacyjny wobec pozostałych osób, warunkiem koniecznym jest jednak to, by ten, kto ubiega się o takie świadczenie, znajdował się w sytuacji niedostatku. Przepisy określają tę sytuację jako niezawinioną przez siebie niemożność zaspakajania swoich uzasadnionych potrzeb. Mogą to być m.in. brak środków na opłacenie czynszu, mediów, zakup lekarstw albo jedzenia.

Obowiązek alimentacyjny między małżonkami istnieje również podczas separacji, a może trwać także po rozwiązaniu małżeństwa. Dla określenia charakteru i czasu, w którym można występować o przyznanie alimentów, ważna jest kwestia orzekania winy podczas rozwodu. Małżonek, który został uznany za niewinnego, może złożyć pozew w sprawie o alimenty wówczas, gdy jego sytuacja materialna ulega pogorszeniu. Gdy sąd nie zajmował się sprawą winy lub uznał, że oboje małżonkowie są winni rozpadu pożycia, wówczas do złożenia pozwu o alimenty trzeba znaleźć się w sytuacji niedostatku. Możliwość ta wygasa po 5 latach, choć w szczególnych przypadkach sąd może wydłużyć ten okres.

Między małżonkami pozostającymi w separacji kwestia możliwości o ubieganie się o alimenty wygląda podobnie jak przy rozwodzie, z tym że nie obowiązują tu żadne ograniczenia czasowe.

O alimenty na dziecko może wystąpić zarówno samo dziecko, jak i jego opiekun. Zwykle jest to osoba, której sąd przyznał prawo do opieki albo ta, z którą przebywa dziecko. Obowiązek płacenia alimentów na dziecko trwa aż do momentu, w którym uzyska ono zdolność do samodzielnego utrzymania się. Okres ten może zostać przez sąd skrócony, o ile zobowiązany wskaże, że dziecko uchyla się od zarobkowania mimo tego, że ma takie możliwości.

Warto pamiętać, że możliwe jest złożenie pozwu o zasadzenie alimentów również podczas trwania małżeństwa.