Prawa autorskie w internecie. Co warto wiedzieć?

Wiele osób postrzega Internet jako właściwe darmowe źródło wszelkich dóbr kulturowych i intelektualnych. Warto jednak pamiętać, że każdy utwór – grafika, piosenka, tekst czy film – który znajduje się w internecie podlega tym samym prawo autorskim, co utwory dostępne w innych mediach, np. w formie książki. Co warto wiedzieć o tych prawach?

Prawo autorskie majątkowe i niemajątkowe

Podstawową kwestią jest podział praw autorskich na majątkowe oraz niemajątkowe. - Pierwsze funkcjonują podobnie do prawa własności, tzn. że autor utworu może przekazać je osobie trzeciej – wyjaśnia prawnik Grupy Prawnej Goldwin - Przykładowo autor książki może za odpowiednim wynagrodzeniem przekazać prawa do swojego utworu wydawcy lub wytwórni filmowej, która na podstawie książki wyprodukuje film. Ponadto prawa majątkowe są dziedziczne – to znaczy, że po śmierci autor utworu osoba, która dziedziczy prawa do utworu może je odsprzedać osobie trzeciej. Prawa niemajątkowe nazywane są często osobistymi – w przeciwieństwie do praw majątkowych autor nie może się ich zrzec, odsprzedać czy przekazać innej osobie. Nigdy one również nie wygasają, w przeciwieństwie do praw majątkowych, które stwierdzają, że po upływie 70 od śmierci autora jego utwór przechodzi do domeny publicznej. Oznacza to, że po tym okresie można korzystać z utworu zarówno w celach komercyjnych, jak i niekomercyjnych.

Terminy związane z prawem autorskim

• Utwór – w rozumieniu ustawy jest to efekt twórczej działalności o indywidualnym charakterze, bez względu na sposób jego utrwalenia. Przed epoką Internetu utworami określano najczęściej, utwory literackie, muzyczne, obrazy, rzeźby – w kontekście działalności w obrębie Internetu utworami są również wpisy na blogu, aplikacje mobilne czy choćby projekt witryny www. Prawo chroni te utwory, nawet jeśli nie są one ukończone.
• Utwór zależy – nazywamy w ten sposób opracowania cudzego utworu, np. tłumaczenie, adaptację do innej formy (np. film będący ekranizacją książki) bądź różnego rodzaju przeróbki. Te utwory również podlegają ochronie prawnej.
• Dozwolony użytek – prawo przewiduje sytuacje, w których możliwe jest legalne używanie utworu chronionego prawnie bez zgody twórcy lub posiadacza praw majątkowych. Wyróżniamy dozwolony użytek prywatny bądź publiczny. Prywatny użytek to przykładowo sytuacja, kiedy dany utwór udostępniamy bliskim nam osobom – przykładowo odtwarzamy zakupioną w internecie muzykę podczas imprezy domowej. Użytek publiczny pozwala korzystać z utworu bez zgody autora ze względu na interes publiczny, a więc wykraczający poza relacje rodzinne i towarzyskie. Warunkiem korzystania w ten sposób z utworu jest wskazanie jego tytułu oraz autora.
• Prawo cytatu – to jedna z form opisanego wyżej dozwolonego użytku publicznego. Na podstawie tego prawa możliwe jest użycie fragmentów lub nawet całych utworów we własnym utworze pod warunkiem, że ich wykorzystanie jest uzasadnione analizą krytyczną, nauczaniem etc. Przykładem prawa cytatu w kontekście internetu jest wykorzystanie fragmentów filmu do stworzenia videorecenzji, która zostanie opublikowana na serwisie internetowym. Warunkiem korzystania z prawa cytatu jest wyraźne oznaczenie autora w fragmencie, który jest cytatem.