Jak wygląda badanie cytologiczne z worka spojówkowego oka

W związku z licznymi kampaniami dotyczącymi profilaktyki raka szyjki macicy wiele osób może przypuszczać, że cytologia to rodzaj badania ginekologicznego mającego na celu wykrycie zmian nowotworowych. Tymczasem słowo „cytologia” oznacza z greki wiedzę (lub naukę) o komórkach w ogóle. Badanie cytologiczne może więc służyć ocenie zmian w liczbie i charakterze komórek także innych części ciała. Jednym z częściej przeprowadzanych jest to z worka spojówkowego oka.

Zleca się je w celu ustalenia przyczyn stanu zapalnego, który może przebiegać na podłożu infekcyjnym lub alergicznym, zwłaszcza zaś w diagnostyce właśnie alergicznego zapalenia spojówek, któremu towarzyszy zespół suchego oka (w przypadku podejrzenia infekcji stosuje się zazwyczaj inne rodzaje badań).

Przygotowanie do badania

Aby uzyskać możliwie wiarygodny wynik, pięć dni przed pobraniem materiału do badań pacjent powinien zaprzestać stosowania niesterydowych leków przeciwalergicznych, zarówno w postaci kropli do oczu, jak i formie doustnej. Jeśli przyjmuje zaś leki sterydowe, należy je odstawić już około dwóch-trzech tygodni wcześniej – dowiadujemy się w Pracowni Alergologii i Immunologii Alergo-Med w Krakowie.

Pobranie materiału do cytologii

Sama procedura jest nieinwazyjna, ale też niekoniecznie przyjemna, na co warto zawczasu się przygotować psychicznie. Specjalnie przygotowany krążek z nitrocelulozowego papieru filtracyjnego dociska się bowiem szklaną szpatułką do dolnej spojówki lub – po odwróceniu powieki – do tarczki górnej przez dwie do pięciu sekund. Po tym czasie ruchem ścierającym się ów krążek usuwa.

W laboratorium

Poddaje się go następnie utrwaleniu w formaldehydzie, zabarwieniu i odwodnieniu w rosnących stężeniach etanolu. Tak przygotowany materiał analizuje się pod mikroskopem. Można też go przenieść na pokryte żelatyną szkiełka laboratoryjne w celu określenia rodzaju i charakteru komórek przy pomocy specjalnej metody zwanej barwieniem immunohistochemicznym. Wcześniej jednak ocenia się zmiany cytologiczne typowe dla alergicznych chorób oczu. Do zmian tych zalicza się choćby odkształcenia jąder komórkowych, wzrost liczby i rozmiarów komórek tzw. kubkowych albo wręcz przeciwnie – ich deficyt, a przede wszystkim zwiększenie liczebności limfocytów, bazofilów i eozynofilów. Jeśli zaobserwowana zostaje tzw. metaplazja łuskowa komórek nabłonka spojówki, dzięki badaniu cytologicznemu z worka spojówkowego oka można zdiagnozować także atopowe zapalenie spojówek i rogówki.

Wyniki

Należy mieć na uwadze, że wyniki tego badania często mogą być fałszywie ujemne, co oznacza, że choć nie wykazują podłoża alergicznego choroby, to nie można go wykluczyć. Wynika to stąd, że ocenie poddaje się tylko nabłonek spojówki, ale już niekoniecznie komórki z warstwy podśluzówkowej czy te znajdujące się w filmie łzowym. Aby zwiększyć skuteczność diagnostyczną cytologii, trzeba dokonać korelacji liczby eozynofilów i oznaczenia markerów ich ziarnistości.