Adwokat a radca prawny. Podobieństwa i różnice

Adwokat i radca prawny to dwa zawody, które z jednej strony wiążą się ze świadczeniem pomocy prawnej, a z drugiej – oznaczają inne uprawnienia i zakres obowiązków. Dla wielu osób, które nie miały bezpośredniego kontaktu z prawem, są one tożsame i często stosowane zamiennie. Czym różnią się te dwie profesje, jak definiuje je prawo oraz jakie są typowe obowiązki adwokata i radcy prawnego?

Adwokat i radca prawny w historii

Historia działania radców prawnych i adwokatów jest bardzo długa. Jednak zarówno w przeszłości, jak i jeszcze niedawno oba te zawody w znacznym stopniu różniły się między sobą. Znacznie wyższy status adwokatów z pewnością wynika z kształtowania się tego zawodu od czasów pierwszych polskich królów, a w szczególności Bolesława I Chrobrego. Jak wskazują dokumenty historyczne, adwokaci specjalizowali się wówczas w zastępstwie procesowym, tym samym przyjmując pod swoje skrzydła prawo karne. Wysoka specjalizacja nie tylko przyczyniła się do wyodrębnienia konkretnej grupy zawodowej, ale też ukształtowała przekonanie, że są to prawnicy, który zajmują się wyłącznie tą dziedziną prawa. Nie oznacza to jednak, że w XIII wieku nie działali również radcy prawni. Z uwagi jednak na zdominowanie strefy karnej przez adwokatów, aby zdobywać klientów i zarabiać pieniądze rozwijali oni swoje umiejętności w prawie cywilnym i gospodarczym, a później także prawie rodzinnym. Ten specyficzny podział zaowocował zaszufladkowaniem obu zawodów, co znalazło również odzwierciedlenie w przepisach.

Adwokat i radca prawny w świetle prawa

Podstawowym dokumentem, który reguluje kwestie uprawnień i obowiązków prawników, jest ustawa o adwokaturze, która została znowelizowana w lipcu 2015 roku. Zgodnie z jej nowymi zapisami radcy prawni zyskują znacznie większe uprawnienia, co w efekcie niemal zrównuje ten zawód z profesją adwokata. art. 4 ust. 1 mówi, że: „Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.” Natomiast do roli radcy prawnego odnosi się art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Zgodnie z jego zapisem „Świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.”

Zakres obowiązków i uprawnienia

Przez wiele lat radcy prawni nie mieli możliwości uczestniczenia w sprawach karnych i karno-skarbowych, dlatego zajmowali się głównie udzielaniem porad prawnych w sprawach spadkowych czy gospodarczych, a od 2007 roku również rodzinnych. Od lipca 2015 roku sytuacja uległa zmianie. Zarówno adwokat Roman Gładysz z kancelarii adwokackiej w Opolu, jak przedstawiciele drugiego zawodu mają prawo do:

• udzielania porad z różnych dziedzin prawa,
• sporządzania opinii prawnych,
• uczestniczenia w opracowywaniu projektów z dziedziny prawa,
• reprezentowania klienta przed sądem,
• reprezentowania klienta w urzędzie.

Różnice, które zostały zachowane dotyczą głównie kwestii formy zatrudnienia. Przykładowo, radca prawny może reprezentować klienta w sądzie pod warunkiem, że nie pozostaje w stosunku pracy. Przedstawiciel tego zawodu może też być zatrudniony przez pracodawcę na podstawie umowy cywilno-prawnej lub umowy o pracę. Z kolei adwokat może się zatrudnić jedynie na podstawie tej pierwszej lub wykonywać swój zawód, rejestrując indywidualną działalność gospodarczą. Dla przeciętnego klienta są to jednak różnice bez znaczenia.