Pochówek zmarłych. Historia pochówku w kulturze europejskiej

Pogrzebanie osoby zmarłej jest ostatnią przysługą, jaką jej wyświadczamy. Jest to duże rodzinne zobowiązanie i bardzo ważny moment dla żałobników. Gdy prześledzi się obrzędy pogrzebowe różnych kultur na przestrzeni stuleci, wydaje się, że tak było od zawsze. Wiara w życie pozagrobowe, która napędza rozwój obrzędowości pogrzebowej, wiąże się ściśle z duchowością danej kultury i jej mitologią.

Dawno temu w Europie

W czasach pogańskich umarły wzbudzał strach. Dlatego też pochówek zmarłych odbywał się z dala od siedzib ludzkich. Obawa wynikała z wiary w to, że po śmierci człowiek łączy się ze światem demonów. Moment od śmierci do pogrzebu był momentem przejściowym, kiedy to bliscy zmarłego byli wyjątkowo narażeni na zakusy złych mocy. Stąd też dbałość o to, żeby ten, kto zmarł, już nigdy nie wstał – znane z historii o wampirach przebijanie kołkiem serca, odcinanie głowy czy przywalanie grobu kamieniem. Dopiero chrześcijaństwo zmieniło ten stan rzeczy. Chrześcijanie nie bali się swoich zmarłych, chętnie przemierzali wiele kilometrów, aby zbliżyć się do grobów męczenników i zjednać sobie za ich pośrednictwem boską przychylność. Można zatem mówić o przejściu od strachu przed zmarłym do kultu szczątków. Średniowiecze było epoką oswojenia śmierci. Nic dziwnego – pamiętamy z lekcji historii, że śmiertelność podnosiły zarazy, znikoma higiena, raczkująca dopiero eksperymentalna medycyna oraz raz po raz wstrząsające Europą wojny. Człowiek średniowiecza był ze śmiercią za pan brat. Śmierć była momentem przejścia do lepszego ze światów, a więc momentem szczęśliwym. Kładziono nacisk bycie gotowym do „ostatniej podróży”, a także na pożegnanie się z rodziną.

Współczesne pochówki

Obecnie, gdy Europa się laicyzuje, coraz popularniejsza staje się kremacja, choć wciąż dominuje pochówek, jaki zwykliśmy uważać za tradycyjny – pochowanie ciała w grobie wykopanym w ziemi. W Polsce kremacja wzbudza jeszcze niekiedy kontrowersje (prawdopodobnie z uwagi na konotację krematoriów nazistowskich, licznych w naszym kraju). Ciała grzebie się najczęściej na cmentarzach komunalnych. Osoby wierzące mogą liczyć na odprawienie obrzędu przez duchownego, zaś osoby niewierzące są grzebane podczas laickiego pogrzebu, który prowadzony jest przez mistrza ceremonii. Wszystkim, co związane z pogrzebem, zajmują się wyspecjalizowane firmy, np. Vektor. To oczywiście tylko zarys. Pochówek zmarłych to temat bardzo różnorodny i bogaty. Powstało na ten temat wiele publikacji i wydaje się, że temat wciąż jeszcze nie jest wyczerpany.