Zasady dziedziczenia w Polsce. Co należy wiedzieć?

Po śmierci osoby fizycznej jej majątek przekazywany jest spadkobiercom. Dziedziczenie może odbywać się na podstawie sporządzonego przez zmarłego testamentu albo w porządku ustawowym. Przepisy Kodeksu Cywilnego uwzględniają jednak wiele aspektów przejmowania spadku, takich jak kolejność dziedziczenia wśród krewnych osoby zmarłej oraz sposób podziału majątku pomiędzy nich. Warto zatem dowiedzieć się, jak dziedziczenie wygląda w praktyce.

Znaczenie testamentu przy dziedziczeniu majątku

Oprócz osób nieletnich i ubezwłasnowolnionych każdy ma prawo zapisać swój majątek lub jego część w testamencie, w którym może uwzględnić jednego albo kilku spadkobierców.  Rozporządzenie to można sporządzić poprzez spisanie aktu notarialnego lub napisać odręcznie.

Postanowienia testamentu mogą być w każdej chwili odwołane, a ponadto są nadrzędne w stosunku do przepisów dziedziczenia ustawowego. Spadkodawca może więc na przykład zapisać majątek osobie spoza rodziny, której członkowie zgodnie z ustawą byliby powołani do spadku. W razie, gdy bliscy zmarłego zostaną pominięci w testamencie,  przysługuje im zachowek w formie pieniężnej, który wynosi połowę należnego ustawowo udziału w spadku lub dwie trzecie tej kwoty, jeśli członek rodziny jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy.

Jakie są zasady dziedziczenia ustawowego?

Jeśli zmarły nie zostawił testamentu albo wszyscy jego spadkobiercy zrzekli się dziedziczenia, majątek rozdziela się krewnym, którzy dożyli otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) według obowiązujących przepisów.

Jak wyjaśnia radca prawny z kancelarii „De Iure”:  W pierwszej kolejności do spadku powołani są małżonek i dzieci osoby zmarłej, którzy otrzymują równe części majątku. Udział męża lub żony nie może być jednak mniejszy niż jedna czwarta wartości dóbr dziedzicznych. Z kolei w przypadku, gdy zmarły był bezdzietny, spadek otrzymują jego małżonek oraz rodzice, których udział wynosi jedną czwartą.

Kodeks Cywilny uwzględnia także sytuację, w której dziecko zmarłego nie dożyło otwarcia spadku – wtedy należną mu część majątku rozdziela się w równych częściach wnukom spadkodawcy.

W dalszej kolejności po zmarłym mogą dziedziczyć jego rodzeństwo oraz ich zstępni. Jeśli spadkodawca nie miał dzieci ani rodzeństwa, cały spadek przypada małżonkowi. Warto jednak pamiętać, że małżonek może być wyłączony z dziedziczenia, jeśli był po rozwodzie lub w separacji ze spadkodawcą. Jeżeli więc w chwili otwarcia spadku nie żyje lub nie może dziedziczyć żaden z wymienionych krewnych, majątek otrzymują dziadkowie, a w dalszej kolejności pasierbowie osoby zmarłej. Natomiast, gdy zmarły nie miał żadnej rodziny, jego dorobek przejmowany jest przez gminę, w której zamieszkiwał przed śmiercią, a jeśli jest to niemożliwe do ustalenia, dobra przekazywane są do Skarbu Państwa.