Zasady bezpieczeństwa przy pracach na wysokości

Prace na wysokości należą do zajęć szczególnie niebezpiecznych, dlatego podczas ich wykonywania wymagane jest zapewnienie specjalistycznych środków ochrony oraz zachowanie szczególnych zasad bezpieczeństwa. Dzięki ich zastosowaniu, możliwe jest ograniczenie ryzyka związanego z wypadkiem zagrażającym zdrowiu lub życiu pracownika. W tym artykule wyjaśnimy, jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują przy pracach na wysokości.

Praca na wysokości – co dokładnie oznacza?

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 roku, do prac wysokościowych zalicza się między innymi prace na drabinach, konstrukcjach budowlanych, rusztowaniach, na wysokości powyżej 1 metra od poziomu podłogi lub gruntu.

Wyjątek stanowią jednak prace realizowane na powierzchniach osłoniętych do wysokości co najmniej 1,5 metra ścianami pełnymi lub oszklonymi czy też innymi konstrukcjami lub urządzeniami chroniącymi pracownika przed upadkiem z wysokości.

Jak wyjaśnia Paweł Szmurło, właściciel firmy świadczącej usługi dźwigowe na terenie województwa pomorskiego: Pracą na wysokości będzie więc taka wykonywana na rusztowaniu, które mimo, że odpowiednio zabezpieczone, nie jest konstrukcją stałą. Z kolei zaś mianem pracy na wysokości nie można nazwać robót odbywających się na płaskim dachu bloku mieszkalnego, w sytuacji, gdy jego krawędzie zakończone są murem.

Jakie warunki musi spełnić pracownik realizujący roboty na wysokościach?

Od pracowników realizujących tego typu prace wymaga się odpowiedzialności i opanowania w obliczu niebezpiecznych sytuacji. Duża część prac wysokościowych realizowana jest zwykle w kilkuosobowych grupach, dlatego też pracownik wysokościowy powinien być komunikatywny i posiadać zdolności interpersonalne, co znacznie ułatwi działania podczas samej pracy, jak i ewentualnych niebezpiecznych zdarzeń.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.), obligatoryjne jest posiadanie zaświadczenia lekarskiego otrzymanego po odbyciu specjalistycznych badań, kwalifikujących przyszłego pracownika do zawodu.

Prace na wysokościach mogą podjąć osoby pełnoletnie, które odbyły szkolenie z zakresu BHP (szkolenia w przypadku osób pracujących na wysokościach muszą być aktualizowane corocznie) oraz zapoznały się z instruktażem stanowiskowym.

Pracownik musi ponadto zapoznać się z oceną ryzyka zawodowego związanego z pracami wysokościowymi.

Uprawnienia związane z pracami na wysokości są ściśle uzależnione od rodzaju wykonywanych robót, a także obsługiwanych urządzeń i maszyn. Zależnie od wykonywanych robót, przyszły pracownik musi odbyć specjalistyczne szkolenia i kursy, dzięki którym zdobędzie uprawnienia umożliwiające mu pracę w danym zawodzie, przy użyciu specjalistycznego sprzętu.

Obowiązki pracodawcy

Przed oddelegowaniem pracowników do robót na wysokościach, pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia im środków ochrony zbiorowej w postaci barierek i osłon miejsc niebezpiecznych, a także oznakowania stref zagrożonych. Dodatkowo powinien on zapewnić środki ochrony  indywidualnej (według definicji zawartej w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy „środków noszonych bądź trzymanych przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń”), dobranych do rodzaju wykonywanej pracy oraz mogących się pojawić zagrożeń. Do środków ochrony indywidualnej należą między innymi szelki z linką bezpieczeństwa, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym, kamizelka odblaskowa, hełm, antypoślizgowe obuwie.

Bezpieczeństwo prac wykonywanych na wysokościach zwiększa również zastosowanie odpowiedniego sprzętu, do którego należą klamry, uprzęże oraz liny. Wyposażenie to powinno spełniać normy bezpieczeństwa, musi być kompletne i nieuszkodzone. Stan techniczny tego typu wyposażenia powinien być kontrolowany każdorazowo przed rozpoczęciem prac. Pracownicy powinni być odpowiednio przeszkoleni w zakresie posługiwania się powierzonym sprzętem i używać go zgodnie z przeznaczeniem.

Do obowiązków pracodawcy należy ponadto zapewnienie bezpośredniego i ciągłego nadzoru nad pracami. Kontrolę nad bezpieczeństwem prac mogą pełnić na przykład kierownicy budów lub określonych robót, posiadający uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Pracodawca musi zapewnić instruktaż i odpowiednie szkolenia dla osób, które będą realizować prace na wysokościach. Jego obowiązkiem jest także zagwarantowanie środków zabezpieczających przed upadkiem.

Zabezpieczenia dla powierzchni znajdujących się na wysokości powyżej 1 metra

Powierzchnia pracy oraz przejścia na poziomie powyżej 1 metra od powierzchni podłogi lub ziemi, powinny być zabezpieczone balustradami o konkretnej konstrukcji w postaci poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości 1,1 metra oraz krawężników o wysokości 15 cm. Dodatkowo pomiędzy poręczą a krawężnikiem musi znajdować się poprzeczka lub siatka zabezpieczająca, która zapobiegnie wypadnięciu pracownika.

Przy pracach na drabinach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 metrów nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, pracodawca ma obowiązek zapewnić stabilność tych podwyższeń. Ponadto muszą być one zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadać odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie.

Pomost roboczy powinien obejmować powierzchnię wystarczającą dla pracowników, narzędzi oraz niezbędnych materiałów; jego podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do jego elementów konstrukcyjnych. Informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia powinny być czytelne i umieszczone w widocznym miejscu pomostu.