Z jakich powodów psuje się skrzynia biegów?

Uszkodzenia skrzyni biegów mogą nie tylko znacząco wpłynąć na komfort jazdy, ale też powodować szybsze zużywanie się innych podzespołów. Do najczęstszych przyczyn awarii należą wycieki oleju lub zbytnie jego zużycie, a także mechaniczne uszkodzenia, powstające podczas eksploatacji pojazdu. W skrzyniach półautomatycznych zaś, zawodzi zwykle elektronika. W tym artykule wyjaśnimy, z jakich powodów psują się skrzynie automatyczne i zautomatyzowane.

Awarie automatycznej skrzyni biegów

W przypadku automatycznych skrzyń biegów jednym z objawów awarii może być rozłączanie napędu, szarpanie podczas zmiany biegów, brak wstecznego oraz wysokich biegów. Ponadto zawodzi również elektronika sterująca. Diagnostyka usterek automatycznych skrzyń biegów nie należy do najłatwiejszych – często bowiem jeden objaw może oznaczać różnego typu awarie.

Jak wspominaliśmy wcześniej, do najczęstszych powodów usterek automatów zalicza się uszkodzenia mechaniczne powstałe w czasie eksploatacji pojazdu, a także wycieki oleju. Te drugie spowodowane są zwykle nieszczelnościami, wywołanymi przez zużyte uszczelniacze lub mechaniczne uszkodzenia obudowy skrzyni (pęknięcia).

Do głównych objawów niskiego poziomu oleju w skrzyni biegów należy:

• opóźnianie zmiany przełożenia (zbyt wysokie obroty silnika),
• szarpanie podczas zmiany biegów,
• hałasy w trakcie pracy silnika, dochodzące z okolic skrzyni,
• widoczne wycieki oleju na obudowie skrzyni lub pod nią,
• pojawienie się komunikatu ostrzegawczego (kontrolka).

Niski poziom oleju może skutkować uszkodzeniem elementów skrzyni biegów, takich jak pompa olejowa lub przekładka uszczelniająca.

Niewątpliwy wpływ na prawidłowe działanie skrzyni biegów ma ponadto świeżość i odpowiedni stan oleju przekładniowego.

Dlaczego wymiana oleju przekładniowego jest tak istotna?

Automatyczna skrzynia biegów wyposażona jest w elektrohydrauliczny system sterowania. Jak dodaje Emil Wróbel, właściciel firmy Seb-kar, zajmującej się diagnostyką i naprawą automatycznych i półautomatycznych skrzyń biegów: Do poprawnego działania układu, niezbędny jest odpowiedni olej przekładniowy o parametrach dostosowanych do danego samochodu. Co istotne – olej musi być czysty. Olej przekładniowy ma początkowo czerwony kolor, z czasem jednak ciemnieje, podobnie, jak olej silnikowy. Za zmianę koloru odpowiedzialne są opiłki okładzin elementów ściernych sprzęgiełek, które podczas zmiany przełożeń trą o siebie. Niestety z upływem czasu, opiłki te mogą zakłócać pracę elektrozaworów w skrzyni. Olej przekładniowy zużywa się jednak przede wszystkim w wyniku działania temperatury – wyższa temperatura zmienia bowiem lepkość oleju, a ze względu na to, iż skrzynia jest układem hydraulicznym, każda zmiana lepkości może wywoływać szarpnięcia i naprężenia, one z kolei doprowadzają do awarii pozostałych podzespołów.

Kiedy wymienić olej w automatycznej skrzyni?

Producenci zalecają, by olej w skrzyni biegów wymieniać, w zależności od jej typu, po przejechaniu ok. 30-60 tysięcy km. Część producentów radzi jednak, by pierwszy, fabryczny olej wymienić po dłuższym czasie użytkowania, a dopiero po kolejnej wymianie skracać interwały. Skrócenie czasu pomiędzy kolejnymi wymianami podyktowane jest niemożnością usunięcia całości oleju, przez co nowy olej miesza się z tym starym, zużytym, którego resztki pozostały w skrzyni.

Coraz chętniej jednak stosuje się tak zwaną dynamiczną wymianę oleju. Metoda pozwala na całkowite usunięcie starego oleju ze skrzyni biegów, chłodnicy oleju oraz przekładni hydrokinetycznej. Pierwszym etapem dynamicznej wymiany oleju jest płukanie skrzyni za pomocą odpowiedniego środka czyszczącego. Podczas pracy silnika na wolnych obrotach, detergent jest następnie przepompowywany przez układ. Kolejnym etapem jest przełączanie trybów pracy i w miarę możliwość, ręczne uruchomienie każdego biegu. Cały cykl powtarzany jest kilkukrotnie, tym razem jednak przy użyciu świeżego oleju, aż do momentu kiedy środek wlewany i wylewany osiągnie zbliżony odcień. W końcowym etapie mechanik kontroluje poziom oleju i w razie konieczności, uzupełnia świeży płyn.

Usterki półautomatycznej skrzyni biegów

Najczęstszą przyczyną awarii półautomatów jest zużycie tarczy sprzęgła, spowodowane jazdą na półsprzęgle. Poza nadużywaniem sprzęgła, dla przekładni szkodliwe są również manewry wykonywane przy zbyt niskich prędkościach.

W skrzyniach półautomatycznych, problemy sprawia też często elektronika – najczęściej zawodzą sensory i elektrozawory.

Ponadto w zautomatyzowanych skrzyniach biegów częstym problemem jest również awaria wysprzęglika, który odpowiada za nacisk w celu rozłączenia tarczy sprzęgła, zatrzymania samochodu lub zmianę biegu. Elementy wysprzęglika, takie jak tłoczek i uszczelki ulegają z czasem zużyciu, w efekcie czego dochodzi do wycieku płynu, zalania olejem tarczy sprzęgła oraz niemożności zmiany przełożenia.

Za awarie półautomatów odpowiedzialne są także usterki w obrębie pompy hydraulicznej oraz te, spowodowane niewłaściwym poziomem płynu hydraulicznego. Należy pamiętać, że, podobnie, jak w skrzyni manualnej i automatycznej, tak i w przypadku skrzyni zautomatyzowanej,  poziom i stan oleju ma kluczowe znaczenie w prawidłowym działaniu układu.