Tartak jako zakład produkcyjny

Drewno należy do najstarszych materiałów wykorzystywanych przez człowieka. Chociaż obecnie budynki wznoszone w całości z drewna są już rzadkością, wciąż jest to bardzo cenny surowiec, niezbędny podczas rozmaitych prac konstrukcyjnych, wykończeniowych i przy produkcji mebli. Miejscem, w którym okrągłe drewno przerabiane jest na gotową do użycia tarcicę, jest właśnie tartak.

Większość z nas, zapytanych o to, czym jest tartak, odpowie, że jest to miejsce, w którym produkuje się deski. Jest to odpowiedź poprawna, jednak mocno uproszczona. Zastanówmy się, na czym konkretnie polega praca tartaku, czym jest i w jaki sposób powstaje owa deska.

Drzewo, drewno i tarcica

Drewno, z którego wykonuje się np. parkiety, meble czy więźby dachowe, pozyskiwane jest w procesie wycinki drzew w lesie albo na plantacji i określa się je mianem surowca drzewnego. Drewno użytkowe, a więc przeznaczone do wykorzystania innego niż opał, powstaje w procesie dalszej obróbki surowca. Pnie ściętych drzew, a niekiedy również elementy korony, nazywamy drewnem okrągłym. W tartaku drewno okrągłe przerabia się na tarcicę, czyli m.in. deski – tłumaczy nasz rozmówca z firmy Drewex, która aktualnie prowadzi 2 tartaki w województwie świętokrzyskim.

Tarcica powstaje w procesie przetarcia drewna okrągłego na piłach tartacznych, a w zależności od stopnia obróbki wyróżnia się tarcicę nieobrzynaną (jeśli obróbce poddano tylko dwie krawędzie) i obrzynaną (obróbce poddano cztery płaszczyzny i krawędzie czoła). Ze względu na wymiary elementu, tarcicę dzieli się na sortymenty, czyli np. deski, bale, listwy, łaty, krawędziarki i belki. Docięcie tarcicy do pożądanych wymiarów nie jest jednak jedynym etapem obróbki drewna użytkowego.

Co i jak produkuje tartak?

Każdy tartak posiada przynajmniej trzy podstawowe wydziały produkcyjne: plac surowca, na którym składuje się drewno okrągłe, zanim trafi ono do hali tartacznej, gdzie poddawane jest obróbce i dalej do składu tarcicy, zapewniającego właściwe warunki przechowywania aż do momentu sprzedaży. Podstawowym procesem produkcji tartacznej jest mechaniczny przerób drewna, polegający na przecieraniu surowca do wymaganych sortymentów za pomocą traków i specjalistycznych pił. Tarcica na tym etapie jest jednak wilgotna, przez co nie nadaje się jeszcze do wykorzystania jako element konstrukcyjny budynków, takich jak więźby dachowe. Aby poprawić jej właściwości, tarcicę poddaje się suszeniu. Obróbka termiczna tarcicy podnosi jej wytrzymałość i stabilność wymiarową, a także odporność na wilgoć z otoczenia.

Drewno przeznaczone do produkcji mebli i stolarki okiennej powinno być poddawane również obróbce fizyko-chemicznej. W wyspecjalizowanych pod tym kątem tartakach drewno jest impregnowane, czyli nasycane środkami zabezpieczającymi jego strukturę przed niszczącym działaniem czynników organicznych (np. grzybów, pleśni, owadów). Tartak może zajmować się również produkcją klejonki drewnianej, czyli gotowych płyt meblowych. Klejonka drewniana powstaje w wyniku sklejania kilku warstw litego drewna (najczęściej iglastego), co podnosi wytrzymałość gotowej płyty.

Podsumowując, produkcja tarcicy jest tylko jednym, podstawowym procesem, jaki odbywa się w tartakach. Duże, wyspecjalizowane zakłady tartaczne mogą pochwalić się bogatym asortymentem, przeznaczonym dla różnych branż i odbiorców.