Pogotowie ekologiczne, czyli usuwanie zanieczyszczeń powypadkowych

Każda kolizja czy wypadek oznaczają zniszczenia i wysokie koszty, związane z bezpośrednimi stratami oraz koniecznością usunięcia zanieczyszczeń powypadkowych. Pozbycie się takich pozostałości jest niezbędne ze względu na możliwe zagrożenie dla środowiska naturalnego i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Do usunięcia niebezpiecznych substancji pojawiających się na drodze lub w jej pobliżu trzeba skorzystać z usług wyspecjalizowanych firm.

Zanieczyszczenia powodowane przez wypadki i kolizje drogowe

Każdego dnia na ulicach i drogach dochodzi do wielu zdarzeń związanych z usterkami pojazdów, ich kolizjami, a także wypadkami drogowymi, w których oprócz strat materialnych pojawiają się u osób biorących w nich udział obrażenia, a często również zagrożenie życia. Choć ofiary wypadków ze zrozumiałych względów przyciągają najwięcej uwagi i to na ich ratowaniu koncentrują się działania znajdujących się na miejscu służb, to nie można zapominać, że problemem są także zniszczenia infrastruktury drogowej oraz wycieki substancji chemicznych mogących zanieczyścić środowisko naturalne i spowodować realne zagrożenie dla innych użytkowników drogi. W ramach usuwania zanieczyszczeń powypadkowych muszą więc być zebrane z drogi zarówno wszelkiego rodzaju płyny eksploatacyjne, jak i odłamki rozbitego szkła, resztki karoserii i innych elementów rozbitych aut, a nawierzchnia doprowadzona do stanu, w którym można ją bezpiecznie użytkować. O ile usunięciem wraków po zakończeniu akcji ratowniczej zajmują się zwykle wezwane przez funkcjonariuszy Policji holowniki, o tyle inne pozostałości muszą być usunięte przez wyspecjalizowaną firmę – podkreśla przedstawiciel firmy EKOPROD, specjalizującej się w unieszkodliwianiu odpadów i recyklingu.

W każdym pojeździe znajduje się wiele substancji, które mogą stanowić poważne zagrożenie zarówno dla innych użytkowników drogi, jak i środowiska naturalnego. Najistotniejszym źródłem zanieczyszczeń jest zwykle paliwo ze względu na znaczną pojemność zbiorników. W przypadku rozbicia auta osobowego na drogę i sąsiadujące z nią grunty może wyciec od kilku do kilkudziesięciu litrów benzyny albo oleju napędowego, przy zderzeniach, w których biorą udział samochody ciężarowe, będzie to już kilkaset litrów paliwa. Poza materiałami pędnymi z pojazdów, które brały udział w zderzeniu, wycieka też zwykle kilka–kilkanaście litrów oleju silnikowego w zależności od rodzaju auta oraz pewna ilość oleju ze skrzyni biegów lub układu przeniesienia napędu. W przypadku niemal wszystkich kolizji pojawiają się wycieki płynów chłodniczych. Trzeba się też liczyć z możliwością rozszczelnienia hydraulicznego układu hamulcowego w samochodach osobowych, a także wycieku płynu do spryskiwaczy, czynnika chłodniczego z klimatyzacji samochodowej, a nawet elektrolitu z rozbitych akumulatorów.

Sytuacja staje się jeszcze poważniejsza, jeśli w zdarzeniu drogowym uczestniczył samochód ciężarowy transportujący substancje niebezpieczne. Warto pamiętać, że pojazdy, które przewożą znaczne ilości takich środków, mają specjalne oznaczenia, ze względu na zagrożenia, jakie wiążą się z wydostaniem na zewnątrz chemikaliów. Auta transportujące tzw. ładunki ADR są oznaczone odpowiednimi pomarańczowymi tablicami, na których znajdują się kody liczbowe pozwalające na ustalenie typu przewożonej substancji. Dodatkowym oznaczeniem są piktogramy wskazujące na rodzaj istniejącego zagrożenia. Jednak w przypadku, gdy substancji jest mniej niż określają to przepisy o ładunkach niebezpiecznych, auto nie musi być dodatkowo oznaczone, jednak zagrożenie nadal jest wysokie, bo choć ilość jest tu ograniczona, to kontakt z chemikaliami może wywołać równie niepożądane efekty.

Kto jest odpowiedzialny za usuwanie zanieczyszczeń powypadkowyc

W usuwanie skutków wypadku na ogół zaangażowane jest kilka różnych służb. Policja jest zobowiązana do czuwania nad odpowiednim zabezpieczeniem miejsca zdarzenia, zorganizowaniem objazdów oraz po opanowaniu sytuacji rozpoczęciem czynności zmierzających do ustalenia przebiegu zdarzenia czy wskazania winnych. Służby medyczne – zwykle wezwany zespół ratownictwa medycznego – zajmują się opatrywaniem i ewakuacją osób, które odniosły obrażenia, a w razie konieczności przewiezieniem ich do odpowiedniej placówki medycznej. Podczas akcji ratowniczej wydobyciem ofiar, a często także wydobywaniem lub przemieszczaniem uszkodzonych pojazdów zajmuje się jednostka Państwowej Straży Pożarnej albo odpowiedni zastęp Ochotniczej Straży Pożarnej z wyposażeniem umożliwiającym branie udziału w takich akcjach. Najczęściej wykonują one też zadania z zakresu ratownictwa chemicznego i zabezpieczają wydobywające się z wraków substancje.

Żadna z tych służb, podobnie jak sam kierujący pojazdem nie ma jednak na mocy obowiązujących przepisów obowiązku zajmowania się czynnościami związanymi z usuwaniem zanieczyszczeń powypadkowych. Po zakończeniu działań ratowniczych kierujący akcją – zwykle funkcjonariusz Policji albo oficer Straży Pożarnej – przekazuje teren, na którym miało miejsce zdarzenie właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi lub przedstawicielowi organu administracji rządowej albo samorządu terytorialnego. Przeprowadzenie dalszych czynności należy więc zwykle do zarządcy drogi np. służb Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad obsługujących konkretny rejon, a przypadku dróg powiatowych lub gminnych – jednostce samorządu terytorialnego. W większości przypadków współpracują one w tym zakresie z firmami, które na podstawie zawartej umowy odpowiadają za usunięcie i utylizację wszystkich zanieczyszczeń.

Zagrożenia związane z zanieczyszczeniami powypadkowymi

Ponieważ wśród substancji niebezpiecznych, jakie wydostają się przy okazji różnych zdarzeń drogowych, największą grupę stanowią produkty ropopochodne, ich utylizacja jest jednym z najważniejszych zadań, które muszą być zrealizowane w ramach usuwania zanieczyszczeń powypadkowych. Substancje ropopochodne, takie jak benzyna, ropa naftowa oraz oleje i smary używane w pojazdach stanowią duże zagrożenie dla wód, gleby, ale też infrastruktury drogowej. Produkty ropopochodne łatwo rozprzestrzeniają się na powierzchni wody, blokując dostęp tlenu i światła. Z uwagi na swoje działanie są zagrożeniem dla roślin, organizmów wodnych, a także ptactwa i dzikich zwierząt. Część tego rodzaju substancji opada na dno, część może być spożyta przez zwierzęta, prowadząc do zatruć. Substancje ropopochodne mogą również łatwo przeniknąć do wód gruntowych, a tym samym tworzyć bezpośrednie zagrożenie dla człowieka.

Równie katastrofalne są skutki skażenia gleby, choć w tym przypadku wiele zależy od rodzaju podłoża i tego, w jakim tempie zanieczyszczenia mogą przedostawać się do jego niższych warstw. Najbardziej podatne na zanieczyszczenia są gleby luźne, piaszczyste, odporniejsze od nich będą gleby zwięzłe, takie jak np. czarnoziemy. Skażenie gleby wynika w dużej mierze z obecności w produktach ropopochodnych metali ciężkich – ołowiu, rtęci, niklu i arsenu – ale również siarki. Problemem są też mocno aktywne chemicznie lekkie frakcje ropy, które mają działanie toksyczne na organizmy żywe.

Produkty ropopochodne oddziałują też bezpośrednio na rośliny. Ich obecność znacznie utrudnia albo wręcz uniemożliwia funkcjonowanie systemu korzeniowego. Upośledza to pobieranie wody i substancji pokarmowych, takich jak sole mineralne i niezbędne związki chemiczne – potas, fosfor czy azot. W przypadku zwierząt produkty ropopochodne powodują silne zatrucie prowadzące do śmierci, uszkadzając układ pokarmowy i oddechowy.

Warto też pamiętać, że produkty ropopochodne wywierają destrukcyjny wpływ na infrastrukturę drogową, uszkadzając nawierzchnię. Zniszczeniu ulegają zarówno beton, jak i mieszanki mineralno-asfaltowe. W przypadku betonu większa ilość produktów ropopochodnych powoduje jego przyspieszone pękanie i kruszenie oraz ma wpływ na połączenia zbrojenia i betonu znacznie zmniejszając wytrzymałość mechaniczną całych konstrukcji. Nawierzchnie wykonane z MMA są natomiast niszczone przez uszkadzanie lepiszcza wiążącego kruszywo. Nie można też zapominać, że rozlane na nawierzchni substancje ropopochodne oznaczają niemal pewny poślizg, a także bardzo wysokie ryzyko zapłonu.