Jakie wymogi formalne musi spełniać testament, aby był ważny?

Jakkolwiek mogłoby się wydawać, że poziom zaznajomienia polskiego społeczeństwa z prawem – a przynajmniej z pewnymi niuansami dotyczącymi zagadnień spadkowych – stale rośnie, to suche fakty mówią inaczej: sporządzanie testamentów dalej nie jest częstą praktyką. W poniższym, specjalnie przygotowanym artykule oprócz podkreślania istotności tematu, zastanawiać się będziemy nad formalnymi wymogami, jakie spełnić musi ostatnia wola, by uznać ja za ważną.

Jak się okazuje nasi rodacy z dużą rezerwą, a nawet niechęcią podejmują działania wiążące się ze sprawą dziedziczenia po nich samych. Prawdą jest, że temat śmieci jest jednym z trudniejszych, na jakie przychodzi nam rozmawiać, zwłaszcza już w rodzinnym gronie. Z pewnością niezręcznie jest poruszać go przy własnych rodzicach, tym bardziej, gdy nie są jeszcze w podeszłym wieku. Z drugiej jednak strony – co potwierdzają mnogie przypadki – nieuregulowanie należycie i w odpowiednim momencie kwestii sukcesji może doprowadzić do wyjątkowo nieprzyjemnych sporów, trwających czasem długimi latami.

Testament – czym właściwie jest ostatnia wola?

Nim przejdziemy dalej, nadmieńmy, że testament notarialny to nic innego jak jednostronna czynność prawna, za pomocą której dany człowiek, na wypadek własnej śmierci rozporządza swym majątkiem. Ogólnie rzecz biorąc, taką – w pełni sankcjonowaną później – możliwość mają jedynie pełnoletnie osoby fizyczne, działające świadomie i w pełni swobodnie, nieulegające w momencie wyrażania ostatniej woli żadnym naciskom bądź groźbom, będące przy tym również w pełni władz umysłowych. Idąc dalej – co godne uwagi – testament opracowany wspólnie przez obu małżonków okaże się nieważny, gdyż może zawierać życzenia tylko jednego z nich.

Rodzaje testamentów

Zasadniczo testamenty dzieli się na dwie podstawowe grupy: zwykłe oraz szczególne. Do pierwszej z nich zalicza się własnoręczne, notarialne, a także allograficzne. Szczególnymi natomiast nazywamy odmianę ustną, dokonującą się w obecności conajmniej trzech świadków, spisaną później w okresie do sześciu miesięcy; podróżną, przekazywaną dowódcy jednostki pływającej lub samolotu oraz wojskową – nie będziemy się nimi jednak  dokładniej zajmować.

Testament holograficzny

Testament sporządzany samodzielnie (zwany inaczej holograficznym) to zdecydowanie najdłużej praktykowana forma, wymagająca wykorzystania w całości pisma odręcznego, bez wspomagania się komputerem, czy choćby maszyną do pisania. W tym przypadku ciekawe jest to, że prawo nie precyzuje tutaj materiału, na którym mają znaleźć się zapiski – dlatego, oprócz rzecz jasna papieru, w pełni dopuszczalne jest wykorzystanie tkaniny, czy nawet pergaminu. Całość musi tylko zostać opatrzona podpisem oraz datą, choć i ta ostatnia formalność okazuje się zbędna, jeśli tylko nie posiadamy wątpliwości co do zdolności do czynności prawnych testatora. Niestety, problem pojawia się wówczas, gdy istnieje kilka wersji dokumentu – bowiem ważna jest ta, która została wykonana jako ostatnia.

Testament notarialny

Jak powiedziała nam Barbara Jeziorska, pracująca w kancelarii zlokalizowanej w Zgierzu: Najbardziej oficjalnym i najtrudniejszym do podważenia typem testamentu jest ten notarialny, sporządzany w formie odpowiedniego aktu. Forma ta zezwala na przygotowanie wiążącej ostatniej woli przez osoby niepełnosprawne – głuche, nieme, niewidome, a także przez te nieumiejące czytać i pisać, umożliwiając im przypieczętowanie dokumentu tuszowym odciskiem palca. W odróżnieniu od opcji holograficznej, tego typu dokument spadkowy istnieje jako wydruk cyfrowy, po uprzednim stwierdzeniu przez notariusza, że testator w pełni zna i rozumie zawarte w nim postanowienia.

Nie bez znaczenia, dla popularności notarialnego załatwienia sprawy, pozostaje fakt, że dzięki temu przyszli spadkobiercy zyskują pewność dokładnego wypełnienia postanowień tak utworzonego testamentu.

Testament allograficzny

Rzadko spotykanym, dosyć osobliwym sposobem na przekazanie swej ostatniej woli jest zrobienie tego we wspomnianej wcześniej formie allograficznej. W takim przypadku przy obecności dwóch dodatkowych świadków, możemy przekazać swoje postanowienia wójtowi, prezydentowi miasta, staroście, marszałkowi województwa, czy nawet kierownikowi urzędu stanu cywilnego. Nasze oświadczenie zostanie wtedy utrwalone w formie dedykowanego protokołu, a przed złożeniem podpisu przez wyznaczone osoby – odczytane na głos, co jednakże wyklucza testatorów cierpiących na problemy ze słuchem.